Posocznica

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (zomr) to stan zapalny tkanki otaczającej mózg. Może on być powodowane przez bakterie, wirusy i grzyby. Posocznica (sepsa) to uogólniona odpowiedź organizmu człowieka na zakażenie.

Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest poważną chorobą, która wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. To zakażenie wywołują najczęściej meningokoki i pneumokoki. Inne bakterie, takie jak pałeczki hemofilie typu B (Hib), prątki gruźlicy, pałeczki okrężnicy, laseczki Listeria i paciorkowce grupy B mogą także wywołać zapalenie opon.

Meningokoki to bakterie, które wywołują groźne zakażenia, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicę, określane mianem inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM). Meningokoki występują u około 20 % zdrowych ludzi w jamie nosowo-gardłowej. Na ogół przenoszą się z człowieka na człowieka przez bliski i długotrwały kontakty z wydzieliną z gardła. Te bakterie nie przeżywają poza organizmem człowieka, więc nie można się zarazić np. na basenie lub przebywając po prostu w jednym budynku.

Ludzie w każdym wieku mogą być nosicielami meningokoków. Nosicielstwo może trwać kilka dni, tygodni lub miesięcy i nie powodować wystąpienia choroby. Bakterie wywołują u nosicieli nawet pewien stopień odporności. Niekiedy jednak przełamują one bariery ochronne organizmu i powodują zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub posocznicę.

Objawy. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i posocznica memingokokowa mogą być czasem trudne do rozpoznania w pierwszej fazie zakażenia. Pierwsze objawy mogą być takie same jak w przeziębieniu. U pacjentów w wieku powyżej 1-2 lat rozpoznanie zwykle nie jest trudne, ponieważ choroba najczęściej przebiega gwałtownie z wysoką gorączką, bólami głowy i charakterystycznym zespołem objawów oponowych. Mogą pojawić się wymioty, światłowstręt, bóle stawów oraz wybroczyny na skórze. Objawy te mogą bardzo szybko się nasilać prowadząc do zaburzeń świadomości, a w najcięższych przypadkach do śpiączki i do zgonu. U niemowląt rozpoznanie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych może być trudniejsze, ponieważ objawy na ogół nietypowe (m. in. zaburzenia łaknienia i drgawki) mogą sugerować inne schorzenia.

W każdym przypadku tak ciężkiego zakażenia, jakim jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i posocznica decydujące znaczenie ma natychmiastowe wdrożenie skutecznego leczenia przeciwbakteryjnego. Z tego względu istotne jest precyzyjne rozpoznanie czynnika etiologicznego, ponieważ tylko wówczas możliwe jest prawidłowe i skuteczne leczenie przyczynowe, a także zapobieganie kolejnym zakażeniom w otoczeniu poprzez profilaktyczne stosowanie antybiotyków (chemioprofilaktyka).

Haemophilus influenzae typu b – szczepy tej bakterii są przyczyną przeważającej większości ciężkich inwazyjnych zakażeń u dzieci poniżej 5 roku życia. Serotyp ten jest odpowiedzialny za ponad 90 % zapaleń mózgowo-rdzeniowych wywołanych przez ten gatunek, a także za inne zakażenia o charakterze inwazyjnym, takie jak posocznica, zapalenie płuc, zapalenie nagłośni, zapalenie kości i stawów oraz tkanki podskórnej. Rezerwuarem drobnoustrojów należących do gatunku Haemophilus influenzae jest jama nosowo-gardłowa człowieka. Bakterie są przenoszone drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni.
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania poważnym chorobom wywoływanym przez Hib jest szczepienie najmłodszych dzieci (w pierwszych miesiącach życia). W Polsce w Programie Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko Hib jest od 2007 r. szczepieniem obowiązkowym. Kompletne szczepienie chroni 95-100 % dzieci przed ciężkim zakażeniem Hib.

Streptococus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc ) – pneumokoki przenoszone drogą kropelkową
lub przez kontakt bezpośredni. Do najczęstszych chorób wywoływanych przez ten gatunek należą: zapalenie płuc, posocznica, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie zatok i ucha środkowego. Streptococus Pneumoniae jako czynnik etiologiczny zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dużo częściej wywołuje poważne powikłania niż inne bakterie i może odpowiadać za nawrotowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Najwięcej inwazyjnych zachorowań występuje w skrajnych grupach wiekowych, tj. u dzieci do 2 r. ż. oraz u osób powyżej 65 r. ż.
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania inwazyjnej chorobie pneumokokowej wśród dzieci jest szczepienie zalecane w Programie Szczepień Ochronnych. W 2011 r. rozszerzono obowiązkowy kalendarz szczepień i objęto bezpłatnymi szczepieniami przeciwko pneumokokom wszystkie wcześniaki oraz dzieci z grup ryzyka, na przykład z białaczką, upośledzoną odpornością i niektórymi chorobami przewlekłymi.

Sytuacja epidemiologiczna w powiecie oleckim. W 2012 r. na terenie naszego powiatu odnotowano 1 podejrzenie zachorowania na posocznicę meningokokową (nie potwierdzono). Odnotowano 7 zachorowania na bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych nieokreślone. W I półroczu 2013 r. zarejestrowano: 1 przypadek zachorowania na posocznicę meningokokową (dotyczyło dziecka 9-cio letniego) oraz 1 przypadek zachorowania na posocznicę wywołaną przez Streptococu pneumoniae (chorowała osoba w wieku 55 lat). Odnotowano także 3 zachorowania na posocznicę nieokreśloną oraz 1 zachorowanie na bakteryjne zapalenie opon mózgowych inne nieokreślone.

Reasumując – posocznica (sepsis) to stan, w którym dokonuje się wysiew drobnoustrojów i ich ewentualnych toksyn do układu krążenia krwi z ogniska zapalnego w organizmie ludzkim do różnych narządów i tkanek tego organizmu powodując tym samym ich uszkodzenia. Pierwszymi objawami tego stanu są: gwałtownie narastająca ciepłota ciała z dreszczami bądź też jej spadek, pojawiająca się duszność i przyspieszenie tętna, mogą pojawić się zaburzenia świadomości oraz objawy niedotlenienia organizmu, skąpomocz, spadek ciśnienia tętniczego krwi, wybroczyny skórne o typie plamicy, zaburzenia krzepliwości krwi oraz inne objawy zależne od rodzaju uszkodzeń narządowych.

Szacuje się, że na świecie z powodu sepsy leczonych jest około 1 mln osób rocznie. W każdym przypadku sepsy konieczna jest natychmiastowa interwencja lekarza oraz szybkie podjęcie leczenia. Leczenie powinno odbywać się w warunkach szpitalnych. W postępowaniu terapeutycznym dąży się do likwidacji ognisk zakażeń, z których podejrzewany jest wysiew septyczny stosując antybiotykoterapię po uprzednim ustaleniu wrażliwości na określone leki czynnika etiologicznego, który wywołał zakażenie. Rokowanie w sepsie jest zawsze poważne i uzależnione od takich czynników jak zjadliwość drobnoustrojów wywołujących chorobę oraz stan układu odpornościowego chorego. W sepsie śmiertelność może osiągać kilkanaście procent.

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olecku